W polskim systemie prawnym zachowek stanowi formę zabezpieczenia interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Jeśli zostałeś pominięty w testamencie lub otrzymałeś mniej niż wynikałoby z dziedziczenia ustawowego, możesz mieć prawo do zachowku. W tym wpisie krok po kroku wyjaśniamy, kto może się o niego ubiegać i jak wygląda procedura jego dochodzenia.
Jak dochodzić zachowku – poradnik dla spadkobierców
Co to jest zachowek?
Zachowek to świadczenie pieniężne należne określonym krewnym zmarłego, jeżeli nie otrzymali oni odpowiedniej części spadku – czy to w testamencie, czy w drodze darowizn. Celem tego rozwiązania jest ochrona bliskich, którzy z mocy prawa powinni dziedziczyć, ale zostali pominięci.
Kto może ubiegać się o zachowek?
Prawo przewiduje, że uprawnionymi do zachowku są:
- Dzieci, wnuki i prawnuki (czyli zstępni),
- Współmałżonek osoby zmarłej,
- Rodzice spadkodawcy – jeśli nie pozostawił on potomstwa.
🔒 Osoby dalsze, jak np. rodzeństwo czy partner życiowy bez ślubu, nie mają prawa do zachowku.
Jaka jest wysokość zachowku?
Ustawodawca przewidział dwa podstawowe warianty:
- ⅔ wartości ustawowego udziału w spadku – dla osób małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy,
- ½ ustawowego udziału – dla pozostałych uprawnionych.
Przykład: Gdyby dziecko zmarłego dziedziczyło 120 000 zł z ustawy, a nie otrzymało nic w testamencie, może domagać się 60 000 zł jako zachowek (lub 80 000 zł, jeśli jest niepełnoletnie).
Kiedy można wystąpić z roszczeniem o zachowek?
Zachowek przysługuje osobom, które:
- Zostały całkowicie pominięte w testamencie,
- Dostały zbyt mały udział w spadku,
- Zauważają, że za życia spadkodawca przekazał znaczną część majątku w formie darowizn.
Jak ubiegać się o zachowek? Instrukcja krok po kroku
1. Ustal, czy jesteś uprawniony
Sprawdź, czy Twoje pokrewieństwo ze zmarłym daje Ci prawo do zachowku oraz czy nie zostałeś już odpowiednio uwzględniony.
2. Oszacuj wartość majątku
Aby obliczyć przysługującą Ci kwotę, należy określić wartość całego spadku – w tym również darowizn dokonanych przez spadkodawcę przed śmiercią.
3. Wezwanie do zapłaty
Przygotuj pisemne żądanie wypłaty zachowku, skierowane do osoby zobowiązanej (zwykle spadkobiercy testamentowego). Podaj kwotę, podstawę prawną i wyznacz rozsądny termin do zapłaty.
4. Sprawa sądowa
Jeśli wezwanie nie przyniesie skutku, możesz złożyć pozew o zachowek w sądzie cywilnym. W pozwie należy zawrzeć:
- dane stron,
- szczegóły spadku,
- wyliczenia roszczenia,
- załączniki (np. testament, akt zgonu, wezwanie do zapłaty).
5. Dowodzenie przed sądem
Na etapie procesu sądowego mogą być potrzebne: wyceny majątku, opinie biegłych, dokumenty oraz zeznania świadków.
Kiedy roszczenie o zachowek się przedawnia?
Należy pamiętać, że prawo do zachowku ulega przedawnieniu po 5 latach od:
- dnia otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy),
- lub od ogłoszenia testamentu – w przypadku dziedziczenia testamentowego.
Po upływie tego terminu dochodzenie zachowku przed sądem może być niemożliwe.
Czy warto skorzystać z usług adwokata?
Postępowania o zachowek bywają skomplikowane – zwłaszcza gdy w grę wchodzą duże majątki lub sporne darowizny. Współpraca z adwokatem pozwala uniknąć błędów formalnych, precyzyjnie obliczyć roszczenie i skutecznie je wyegzekwować.
Podsumowanie – Twoje prawa jako spadkobiercy
- Zachowek przysługuje najbliższym krewnym pominiętym w spadku,
- Ma postać pieniężną i wynosi ½ lub ⅔ udziału ustawowego,
- Dochodzenie zachowku rozpoczyna się od wezwania, a kończyć może się w sądzie,
- Należy pamiętać o 5-letnim terminie przedawnienia,
- Warto skonsultować się z prawnikiem, by dochodzić swoich praw skutecznie i bez zbędnych komplikacji.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie zachowku?
Skontaktuj się z naszą kancelarią, nasza siedziba mieści się we Wrocławiu, ale obsługujemy sprawy w całej Polsce – pomagamy w analizie roszczenia, negocjacjach i reprezentujemy klientów przed sądami. Nie czekaj, aż minie termin przedawnienia!