INFORMACJE O WINDYKACJI

powrót do strony głównej

Skutki ogłoszenia upadłości dla wierzyciela i dłużnika

Prawo upadłościowe i naprawcze daje wierzycielowi prawo żądania ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Musi jednak złożyć wniosek w terminie jednego roku od dnia wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru. Jeśli nie dopełni tego terminu, sąd oddali jego wniosek. Dowiedz się, jakich sztuczek dopuszczają się dłużnicy, aby nie spłacać należności.

 

Wierzyciel może żądać ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet jeśli nie dopełniła ona obowiązku zgłoszenia w rejestrze przedsiębiorców. Nie ma przy tym znaczenia forma prawna prowadzonej działalności ani kwalifikacje zawodowe tej osoby.

Przykład

Dowiedziałem się, że mój dłużnik pozbywa się majątku. Chcę złożyć wniosek o jego upadłość. Jakie muszą być spełnione warunki, żeby sąd ogłosił upadłość?


Sąd ogłasza upadłość w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Za takiego uznaje się osobę, która nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Jeśli dłużnik jest osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej (np. spółką jawną) - wówczas za niewypłacalnego uznaje się także przedsiębiorcę, którego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Zaprzestanie płacenia długów, aby mogło stanowić przyczynę ogłoszenia upadłości, musi odnosić się do długów już wymagalnych i to takich, o których zapłatę wierzyciele nalegają. Jeśli wierzyciel zgodził się na zwłokę w zapłacie długów, to nie ma podstawy do ogłoszenia upadłości.

 

Jednym ze "sposobów na wierzyciela", wynikających z tytułu pożyczek i kredytów, jest z pewnością zaciągnięcie hipoteki. Należy pamiętać o tym, że hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, ustanawianym w celu zabezpieczenia ściśle określonej wierzytelności pieniężnej, np. kredytu na określonej nieruchomości należącej do dłużnika, na rzecz jego wierzyciela. Hipoteka jest prawem niesamodzielnym, akcesoryjnym, istnieje więc tylko wraz z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Skutkiem tego, w wyniku spłaty długu przez właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką, wierzytelność wygasa, a wraz z nią zabezpieczająca jej spłatę hipoteka. Ustanowienie hipoteki wymaga wpisu do księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. Wierzyciel na mocy hipoteki korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia przed wszystkimi wierzycielami osobistymi dłużnika. Również może zaspokoić się z nieruchomości bez względu na to, czyją jest ona własnością, ponieważ każdorazowy właściciel obciążonej nieruchomości staje się dłużnikiem wierzyciela hipotecznego.

Przedmiotem hipoteki może być nie tylko prawo własności nieruchomości, ale także: udział współwłaściciela we własności nieruchomości, użytkowanie wieczyste, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz wierzytelność zabezpieczona hipotecznie (tzw. subinatbulat). Podobną rolę ma spełniać projektowana przez ustawodawcę instytucja długu gruntowego, zwanego inaczej "hipoteką otwartą". Instytucja ta jest zbliżona do hipoteki, jednak przez odformalizowanie bardziej niż hipoteka elastyczna i przystosowana do potrzeb współczesnego obrotu gospodarczego.

Wierzycielowi, którego roszczenie zabezpieczone jest długiem gruntowym, przysługują podobne uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej jak wierzycielowi hipotecznemu. W odróżnieniu jednak od hipoteki, dług gruntowy istnieje niezależnie od wierzytelności, którą zabezpiecza, i nawet w wypadku spłaty długu zabezpieczenie to nie wygasa, a dłużnik może żądać od wierzyciela przeniesienia długu gruntowego na niego, osobę trzecią lub wykreślenia wpisu długu gruntowego z księgi wieczystej. Dzięki takiemu rozwiązaniu raz ustanowiony dług gruntowy może stać się zabezpieczeniem kolejnych zobowiązań pieniężnych dłużnika. Z uwagi na to może być skutecznym zabezpieczeniem dla długotrwałej współpracy handlowej w zakresie sprzedaży na zasadach kredytu kupieckiego. W porównaniu z hipoteką dług gruntowy ma znacznie mniejszy zakres zastosowania, ponieważ obciążyć można jedynie nieruchomość, prawo użytkowania wieczystego oraz udział współwłaściciela nieruchomości. Mimo to, wprowadzenie instytucji długu gruntowego pozytywnie wpłynie na stosunki gospodarcze poprzez ułatwianie przedsiębiorcom uzyskiwania kredytów.

 

Skarga pauliańska jest powództwem chroniącym wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Pokrzywdzony wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej dokonanej przez dłużnika za bezskuteczną w stosunku do niego. Spełnienie przewidzianych przepisami przesłanek ma gwarantować wierzycielowi zaspokojenie jego interesu. Należy pamiętać o tym że zgodnie z obowiązującymi normami wynikającymi z kodeksu cywilnego dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem zarówno teraźniejszym, jak i przyszłym. Zatem dłużnik dysponując swoim majątkiem po powstaniu wierzytelności może doprowadzić do swojej niewypłacalności, tym samym uciec przed wierzycielem. W praktyce wierzyciel może poradzić sobie z tak powstałą sytuacją. Często zdarza się, że dłużnik zamiast spłacać zaciągnięte długi, stara się utrudnić skierowaną przeciwko niemu egzekucję i ukrywa swój majątek przed wierzycielami, przepisując go na osoby trzecie. W celu ochrony wierzycieli, przed skutkami takich działań ustawodawca wprowadził instytucję skargi pauliańskiej. Uprawnionym do skargi pauliańskiej jest każdy z wierzycieli dłużnika. Mogą oni występować razem lub osobno.

Aby wierzyciel mógł skorzystać ze skargi pauliańskiej, powinny być spełnione łącznie następujące przesłanki:

  • dłużnik musi dokonać czynności prawnej np. dokonać sprzedaży, wówczas skarga pauliańska nie będzie miała natomiast zastosowania w przypadku podjęcia przez dłużnika czynności faktycznej, np. zagubienia rzeczy;
  • wierzytelność musi być zaskarżalna;
  • czynność prawna dłużnika musi krzywdzić wierzyciela;
  • dłużnik musi działać ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela;
  • osoba trzecia musi uzyskać na skutek czynności dłużnika korzyść majątkową;
  • osoba trzecia musi wiedzieć, w jakim celu dłużnik dokonał czynności prawnej lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć.

Sprawy pracownicze likwidowanego przedsiębiorstwa reguluje art. 411 kp i ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.). Ustawę o zwolnieniach grupowych stosuje się do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Likwidacja pracodawcy nie jest zdarzeniem powodującym wygaśnięcie umowy o pracę - (wyrok SN z 5 września 2001 r., sygn. I PKN 830/00; OSNP z 2003 r. nr 15, poz. 355). W takiej sytuacji stosunek pracy z pracownikiem należy rozwiązać za wypowiedzeniem lub zaproponować rozwiązanie go za porozumieniem stron.

Przykład

Zakład pracy postawiono w stan likwidacji. Pracodawca wymówił pracownikom umowę o prace. Jednakże pracodawca nie jest w stanie zapewnić pracy przez cały okres ich wypowiedzenia większości pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony, którzy posiadają długi zakładowy staż pracy. Co powinien pracodawca zrobić w takiej sytuacji?


W takiej sytuacji pracodawca może skrócić tym osobom okresy wypowiedzenia. Zgodnie z art. 361 k.p., jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca może, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej do jednego miesiąca. Za pozostały czas (2 miesiące) pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia.



 

Czy wiesz, że...

W razie likwidacji przedsiębiorstwa umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy może być rozwiązana przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem. W wyroku z 19 marca 2002 r. (sygn. I PKN 56/01, OSNP z 2004 r. nr 5, poz. 77) SN stwierdził, że art. 411 par. 2 k.p. dotyczy tylko wypowiedzenia terminowych umów o pracę zawartych przed wszczęciem postępowania zmierzającego do likwidacji pracodawcy.


Przykład

Chciałem złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy, który od kilku miesięcy nie wypłaca mi pensji. Gdzie należy go złożyć i co powinno się w nim znaleźć?


Wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym - sądzie gospodarczym (sąd upadłościowy), właściwym dla zakładu głównego przedsiębiorstwa dłużnika. Jeżeli dłużnik ma zakłady w obszarach właściwości różnych sądów i trudno ustalić, który z nich jest zakładem głównym, właściwy jest każdy z tych sądów.

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:

  • imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, a gdy dłużnikiem jest spółka osobowa lub osoba prawna reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, a ponadto w przypadku spółki imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia;
  • oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika;
  • wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
  • informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

Jeżeli dłużnikiem jest przedsiębiorca wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru, do wniosku należy dołączyć odpis z rejestru.

Zaprzestanie płacenia długów, aby mogło stanowić przyczynę ogłoszenia upadłości, musi odnosić się do długów już wymagalnych i to takich, o których zapłatę wierzyciele nalegają. Jeśli wierzyciel zgodził się na zwłokę w zapłacie długów, to nie ma podstawy do ogłoszenia upadłości. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 proc. wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Zasada ta nie ma zastosowania, jeśli niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, także gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Może to także zrobić, gdy stwierdzi, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Przykład

Przed kilkoma miesiącami zakończyłem działalność gospodarczą, którą prowadziłem jako jednoosobowy przedsiębiorca. Jeden z moich byłych kontrahentów zarzuca mi, że nie uregulowałem wobec niego długu i grozi, że złoży wniosek do sądu o moją upadłość. Czy dopuszczalna jest upadłość przedsiębiorcy osoby fizycznej, która od kilku miesięcy nie prowadzi już działalności?


Jest dopuszczalna. Prawo upadłościowe i naprawcze daje wierzycielowi prawo żądania ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Musi jednak złożyć wniosek w terminie jednego roku od dnia wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru. Jeśli nie dopełni tego terminu, sąd oddali jego wniosek. Wierzyciel może także żądać ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet jeśli nie dopełniła ona obowiązku zgłoszenia w rejestrze przedsiębiorców. Nie ma przy tym znaczenia forma prawna prowadzonej działalności ani kwalifikacje zawodowe tej osoby.

Podstawa prawna: Ustawa dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2003 r. nr 60, poz. 535 z późn. zm.)